کد مطلب:48720 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:5

گنجینه پرسمان » قرآن

مراد از روح در آية 38 سورة مباركه نبأ، چه كساني هستند؟

روح، به معاني مختلفي در قرآن به كار رفته است.

آيات 29 سورة حجر و 72 سورة ص ـ كه از جهت لفظ يكسان است ـ دربارة روح انساني است كه وجود او به آن است.

فإذا سويتُه و نفختُ فيه من روحي فقعوا له سَجدين; پس چون به او سامان دادم و از روح خود در آن دميدم، برايش به سجده درافتيد.

در آيات ديگري نيز القا و دميدن روح به بدن مادّي مورد توجّه قرار گرفته است; مانند: ثم سوّئـَه و نفخ فيه من روحه; (سجده، 9) سپس ]اندام[ او را موزون ساخت و از روح خويش در او دميد.

بايد توجه داشت كه منظور از اضافه و نسبت روح به خدا (روحيِ) شرافت داشتن و بيان عظمت روح است.(تفسير الميزان، ذيل تفسير آيه فوق.)

انسان، براي شناخت حقيقت يك امر ماورايي و خارج از قدرت دركش ابزاري جز روايات ندارد. در روايات نيز برخي از صفات روح آمده است; چنانكه ابوبصير از امام باقر يا امام صادقروايت كرده كه حضرت در پاسخ وي در مورد و يسئلونك عن الروح... فرمودند: همان است كه در همه جنبندگان وجود دارد. ابابصير ميگويد: پرسيدم آن چيست؟ فرمود: از عالم ملكوت و از قدرت است.(ترجمه الميزان، ج 13، ص 296، به نقل از تفسير عياشي، ج 2، ص 317، ح 163.)

چنانكه در ابتدا ذكر شد، روح در قرآن به معنا و يا معاني ديگري نيز به كار رفته است; چنانكه در آيه 38 سوره نبأ

كه ميفرمايد: يَوْمَ يَقُومُ الرُّوحُ وَ الْمَلَغكَةُ صَفًّا; مفسران احتمالهاي فراواني را بيان داشتهاند كه مهمترين آنها عبارتند از:

1. جبرئيل امين، پيك وحي الهي و واسطه ميان خداوند و پيامبران: است كه بزرگترين فرشتگان ميباشد.

2. فرشتهاي بالاتر از همه فرشتگان و حتي برتر از جبرئيل و ميكائيل، كه با انبيأ و ائمه: همراه بوده و هست و حديثي از امام صادقمؤيد اين احتمال است.(تفسير نور الثقلين، ابن جمعة العروسي الحويزي، ج 5، ص 496، ح 31 و 32، اسماعيليان.)

3. مخلوقي است غير از فرشتگان و برتر از همة آنان، همان كه خداوند در موردش ميفرمايد: قُلِ الرُّوحُ مِنْ أَمْرِ رَبِّي;(اسرأ،85)

4. ارواح انسانها كه همراه فرشتگان بپا ميخيزند و اين در خصوص ايامي است كه نفخة اوّل دميده شده و نفخة دوم دميده نشده و ارواح به اجساد برنگشتهاند.

5. قرآن كريم و منظور از ايستادن قرآن، ظهور آثار آن، در قيامت است كه سعادت مؤمنين و شقاوت كفار، به وسيله قرآن كريم در آن روز نمايان ميشود. نمونه استعمال آن در قرآن آية 52 سوره شوري است; ميفرمايد: وَ كَذَ َلِكَ أَوْحَيْنَآ إِلَيْكَ رُوحًا مِّنْ أَمْرِنَا;(شوري،52) همانگونه ]كه بر پيامبران پيشين وحي فرستاديم[ بر تو نيز روحي را به فرمان خود وحي كرديم.(ر.ك: تفسير نمونه، آيت اللّه مكارم شيرازي و ديگران، ج 26، ص 56، دارالكتب الاسلامية.)

از ميان اين اقوال و احتمالهاي ديگر، مفسّر عالي مقام، مرحوم علامه طباطبايي نظر سوّم را برگزيدهاند.

توضيح اين كه: در قرآن كريم، واژه روح كه همان مبدأ حيات است، مكرر آمده و قرآن آن را منحصر در انسان و يا انسان و حيوان ندانسته است، بلكه در مورد غير اين دو طايفه نيز اثبات كرده. از طرفي خداوند اين كلمه را در بيشتر موارد با اضافه و قيد ذكر فرموده است (من روحي، روحنا، روح منه، ايدناه بروح القدس) و در بعضي موارد بدون هيچ قيدي ذكر فرموده; مثل: تَنَزَّلُ الْمَلَغكَةُ وَ الرُّوحُ فِيهَا بِإِذْنِ رَبِّهِم مِّن كُلِّ أَمْرٍ ;(قدر،4) و يا تَعْرُجُ الْمَلَغكَةُ وَ الرُّوحُ إِلَيْه;(معارج،4) و هم چنين آية مورد بحث.

با توجه به آيه وَ يَسْ ئ‹َلُونَكَ عَنِ الرُّوحِ قُلِ الرُّوحُ مِنْ أَمْرِ رَبِّي;(اسرأ،85) و از تو درباره روح سؤال ميكنند، بگو: روح از فرمان پروردگار من است. و اين واژه در آن بدون هيچ قيدي به طور مطلق آورده شده، صلاحيت دارد كه معرّف و مبيّن روح باشد كه روح را امر پروردگار معرفي ميكند آن گاه امر خدا را در جاي ديگر معرفي كرده و ميفرمايد: إِنَّمَآ أَمْرُهُوَّ إِذَآ أَرَادَ شَيْ ئ‹ًا أَن يَقُولَ لَهُو كُن فَيَكُونُ ;(يس،82) فرمان او چنين است كه هر گاه چيزي را اراده كند، تنها به آن ميگويد: موجود باشد، آن نيز بي درنگ موجود ميشود.

بنابراين، از ظاهر اين واژه كه بدون هيچ قيدي آمده است، بر ميآيد كه روح موجودي مستقل و مخلوقي آسماني و غير ملائكه ميباشد.(تفسير الميزان، علامه طباطبايي;، ج 20، ص 171ـ175، انتشارات اسماعيليان / ر.ك: ترجمه تفسير الميزان، همان، ترجمه سيد محمد باقر موسوي همداني، ج 20، ص 437ـ444، بنياد علمي و فكري علامه طباطبايي.)